بررسی تأثیر اجرای طرح سهام عدالت بر عملکرد مالی و عملیاتی شرکتهای منتخب

در عصر حاضر هر چیزی که مانع بهره وری و کارایی بالاتر باشد، محکوم به حذف یا تغییر است، هر چند وابسته به دولت باشد. همان طور که در دهه 1980 در کشورهای صنعتی اقدامات گسترده ای در راستای خصوصی سازی شرکت های دولتی برای ارتقای سودآوری و بهره وری آن ها، انجام شد. خصوصی سازی به بیان ساده عبارت است از کاهش یا حذف کلیه فعالیت های اقتصادی دولت و سپردن آن ها به بخش خصوصی، که به روش های مختلفی قابل اجراست. عمده ترین و پرسرعت ترین روش خصوصی سازی به شیوه توزیع کوپن سهام در بین مردم می-باشد. مشابه این روش خصوصی سازی، طرح توزیع سهام عدالت در ایران بوده، که در راستای اجرای سیاست های اصل 44 قانون اساسی و با عنوان آیین نامه اجرایی گسترش مالکیت خانوارهای ایرانی از سال 1385 اجرا شده است. مهم ترین هدف این طرح توزیع عادلانه تر ثروت وگسترش مالکیت در بین اقشار ضعیف جامعه می باشد و اهمیت آن به دلیل گستردگی از حیث حجم واگذاری و نیز تعداد مشمولین آن می باشد. هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر اجرای طرح سهام عدالت بر عملکرد مالی و عملیاتی شرکت های مشمول می باشد. سنجه های مورد استفاده در این تحقیق جهت اندازه گیری عملکرد مالی و عملیاتی شرکت ها دربرگیرنده نسبت های بازده دارایی ها، بازده فروش؛ کارایی درآمد خالص، کارایی فروش و سطح اشتغال می باشد. که با جمع آوری داده های هشت ساله (1389-1382) شرکت ها از پایگاه های اطلاعاتی معتبر انجام شده است. روش مورد استفاده دربرگیرنده دو گام می باشد، گام اول عبارت است از مقایسه سنجه های قبل و بعد از واگذاری با استفاده از آزمون ویلکاکسون. خواهیم دید نتایج حاصل از این روش چندان مطلوب نبوده و از کارایی لازم جهت نیل به اهداف پژوهش برخوردار نیست، از همین رو در گام دوم از تحلیل رگرسیون پانلی استفاده شده است. در نهایت، نتایج حاصل شده از آزمون فرضیات پژوهشی حاکی از اثر منفی اجرای طرح سهام عدالت بر بازده فروش، کارایی درآمد خالص و کارایی فروش بوده، ولی بر بازده دارایی ها و سطح اشتغال شرکت ها تأثیر معناداری نداشته است. در واقع طرح سهام عدالت با ایجاد شرکت-های به واقع دولتی با عناوین خصوصی موجب گردیده تا اگرچه در ظاهر شرکت ها واگذار گردیده اند اما تصمیم ها همچنان توسط دولت گرفته شود؛ افزون بر این فقدان نظارت موثر بر شرکت های واگذار شده (به دلیل خروج از زمره شرکت های دولتی) از جمله دلایل تأثیر منفی طرح سهام عدالت بر عملکرد شرکت های مذکور می باشد.